Muzeum Archeologiczne w Wiślicy 11 maja 2024 roku

Czy wiecie, że na terenie województwa świętokrzyskiego znajdują się odkrycia archeologiczne starsze niż Polska? Jednym z takich miejsc jest Wiślica - niegdysiejsza stolica Wiślan położona w historycznej Małopolsce, aktualnie jedno z najmniejszych miast w kraju. Znaleziska archeologiczne w Wiślicy dowodzą, że gród istniał tu już przed scaleniem kilku regionów zamieszkiwanych przez Słowian w jedno państwo - Polskę. Wiślica dziś jest tak cenna historycznie, że w całości objęta została ochroną konserwatorską, a jej zabytki stanowią pomnik historii z nominacji Prezydenta RP na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2018 roku (z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości). Poznawanie zabytków i historii Wiślicy warto rozpocząć w wyremontowanym przy wsparciu funduszy unijnych w 2022 roku Muzeum Archeologicznym:

Dziś Muzeum Archeologiczne w Wiślicy jest filią Muzeum Narodowego z siedzibą w Kielcach. Muzeum jest multimedialne, co sprzyja zdobywaniu wiedzy dzięki nowoczesnym technologiom i rozwiązaniom. Dodatkowo zwiedzanie odbywa się w małych, kilkunastoosobowych grupach z przewodnikiem - przez to jest czas i swoboda, by dokładnie przyjrzeć się obiektom i wykopaliskom zgromadzonym w Muzeum oraz jest możliwość zadania pytań i pogłębienia interesującej nas tematyki. Wystawy zorganizowane są chronologicznie - rozpoczynamy od najstarszych zabytków, kończymy na najnowszych. Tak też spróbuję przybliżyć Wam trasę zwiedzania w poniższym tekście.

W pierwszej sali możemy obejrzeć pozostałości po XI-wiecznym niewielkim kościele prawdopodobnie ufundowanym w Wiślicy przez pierwszych Piastów krótko po przyjęciu chrztu. Przyjmuje się, że kościółek miał wezwanie św. Mikołaja - miał to być ukłon w stronę Rusi, przez Wiślicę przebiegał bowiem szlak handlowy między ówczesną Polską (i Zachodem Europy) a naszymi wschodnimi sąsiadami (i Bliskim Wschodem). Dobrze zachowały się kamienne ściany świątyni, a dzięki wyświetlaczom i makietom możemy przekonać się, jak wyglądała w rzeczywistości.

Tu można też obejrzeć wyświetlany na ścianach sali film przybliżający historię i rangę średniowiecznej Wiślicy.

W kolejnych salach stworzono tzw. rezerwat archeologiczny z pozostałościami po dwóch romańskich świątyniach wybudowanych w Wiślicy w XII i XIII wieku. Starsza ufundowana była przez księcia Henryka Sandomierskiego. 

To z niej pochodzi najcenniejszy zabytek Wiślicy i jeden z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej na świecie - wspaniale zachowana posadzka z "płytą orantów" z drugiej połowy XII wieku. Posadzka ma powierzchnię ok. 9 metrów kwadratowych i wyryto w niej postaci fundatorów: Kazimierza Sprawiedliwego z żoną i synami oraz Henryka Sandomierskiego. Całość zdobią mitologiczne zwierzęta. Robi wrażenie! 

Druga świątynia romańska z XIII wieku była przesunięta bardziej na zachód względem poprzednich - ze względu na niestabilność gruntu. Wiślica leży na skałach gipsowych i otacza ją rozlewisko Nidy. Stanowiło to walor obronny, pewnie ze względu na to zdecydowano się rozwijać miasto tysiąc lat temu jako jedno z najważniejszych w kraju. Ale to także przyczyniło się do konieczności rozebrania najstarszych zabytków już w XIII wieku, budulec z tych niestabilnych świątyń posłużył do budowy trwałych obiektów. Romańską nieistniejącą dziś świątynię możemy także zobaczyć na wyświetlaczu.

Ale Wiślica istniała już kilkaset lat wcześniej jako stolica "państwa" Wiślan. Tradycyjne słowiańskie grodzisko na pewno było tu w X wieku, być może jeszcze wcześniej. Oglądałam pozostałości po nim mieszczące się kilkaset metrów od Muzeum Archeologicznego, ale przygotuję o grodzisku oddzielny wpis. Dziś prezentuję zdjęcie makiety ówczesnego grodu:

W Wiślicy istniała także "regia" czyli obwarowane budynki dedykowane wysokim rangą władcom kraju. To tu bywali książęta, królowie, dostojnicy kapłańscy. Pozostałości po budynkach możemy oglądać w podziemnych korytarzach Muzeum Archeologicznego:

W Wiślicy odbywały się wiece i zjazdy Władysława Łokietka dążącego do scalenia Polski po okresie rozbicia dzielnicowego. Prawdopodobnie to Łokietek po objęciu tronu nadał Wiślicy prawa miejskie na początku XIV wieku. Za czasów panowania Kazimierza Wielkiego to właśnie w Wiślicy spisano pierwszą kodyfikację prawa w Polsce - statuty wiślickie. Prawa miejskie Wiślicy potwierdzali kolejni królowie: Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht. Dziś w podziemnych korytarzach możemy podziwiać wystawy gromadzące przedmioty z okresu regii, w tym biżuterię, monety, sprzęty, narzędzia, ceramikę. 

Przed wyjściem z Muzeum trafiamy jeszcze na wystawę fotografii z lat 50-tych i 60-tych XX wieku, kiedy to najpierw przypadkowo natrafiono w Wiślicy na tak cenne artefakty (przy okazji prac budowlanych), a potem w miejscowości poszukiwano kolejnych już metodycznie:

O dalszych losach Wiślicy będzie jeszcze kilka tekstów, w tym o Kolegiacie i Domu Długosza. Wycieczkę zdecydowanie warto jednak rozpocząć w Muzeum Archeologicznym. Aktualnie instytucja została nominowana do nagrody "Cuda Polski 2024" redakcji National Geographic. Zachęcam do głosowania!

Podsumowując: koniecznie wybierzcie się do Wiślicy, by naocznie poznać średniowieczną historię Polski! Bilet normalny kosztuje 20 zł i to bardzo niewiele w stosunku do wartości obiektu. W czwartki Muzeum zwiedzić można bezpłatnie, darmowe zwiedzanie towarzyszy także cyklicznym "dniom funduszy unijnych" (z czego skorzystałam ja) i "nocom muzeów". 

Miałam okazję zwiedzić już kilka innych pomników historii w województwie świętokrzyskim:

ruiny Zamku Krzyżtopór w Ujeździe (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/08/zamek-krzyztopor-5-wrzesnia-2021-roku.html),

historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy Sandomierza (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/12/sandomierski-pomnik-historii-18.html),

Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/09/muzeum-henryka-sienkiewicza-w-oblegorku.html),

Klasztor Świętego Krzyża (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/09/swiety-krzyz-19-sierpnia-2023-roku.html),

przedchrześcijańskie obwałowania Łysej Góry (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/11/ysa-gora-19-sierpnia-2023-roku.html),

dawny Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/09/paac-biskupow-krakowskich-w-kielcach-10.html),

Katedrę w Kielcach (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/10/katedra-wniebowziecia-nmp-w-kielcach-10.html).