Ruiny Wielkiego Pieca w Kuźniakach 31 marca 2024 roku

W podkieleckiej gminie Strawczyn znajduje się niewielka miejscowość Kuźniaki. Słynie ona z tego, że właśnie tutaj rozpoczyna się (lub kończy) około 100-kilometrowy Główny Czerwony Świętokrzyski Szlak Pieszy PTTK im. Edmunda Massalskiego oraz z zabytkowych ruin Wielkiego Pieca znajdujących się na Świętokrzyskim Szlaku Zabytków Techniki:

Ruiny Wielkiego Pieca w Kuźniakach są wpisane na listę zabytków, ale znajdują się na ogrodzonej działce będącej prywatną własnością. Sprawia to, że bezpośrednio do zabytku nie można podejść, ale gospodarze zadbali, by można go było obejrzeć zza niewysokiego ogrodzenia. Teren wokół pieca jest bardzo zadbany, roślinność uporządkowana.

Ale co właściwie ruiny reprezentują i dlaczego znalazły się na Świętokrzyskim Szlaku Zabytków Techniki? Już w czasach prehistorycznych zdawano sobie sprawę, że Góry Świętokrzyskie są zasobne w surowce umożliwiające rozwój cywilizacji. Można wspomnieć o dymarkach w Nowej Słupi u podnóża Łysogór, gdzie archaiczną metodą wytapiano żelazo. W średniowieczu rozwinęło się górnictwo kruszcowe, m.in. w celu pozyskania ołowiu z rud galeny (o tym dowiecie się w Muzealnej Izbie Górnictwa Kruszcowego w Miedziance koło Chęcin: https://dariipodroze.blogspot.com/2023/08/rezerwat-gora-miedzianka-12-sierpnia.html). W Kielcach miała siedzibę Szkoła Akademiczno-Górnicza, którą na przełomie XVIII i XIX wieku założył Stanisław Staszic - pierwsza na ziemiach polskich uczelnia techniczna. Wokół Kielc rozwinął się Staropolski Okręg Przemysłowy z licznymi hutami, zakładami wielkopiecowymi, zaawansowanymi technologicznie (jak na owe czasy) rozwiązaniami. Warto wspomnieć o ogromnych piecach w Starachowicach, dziś zarządzanych przez Muzeum Przyrody i Techniki (https://dariipodroze.blogspot.com/2024/03/muzeum-przyrody-i-techniki-w.html), o Hucie "Józef" w Samsonowie koło Zagnańska (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/03/ruiny-huty-jozef-w-samsonowie-koo-kielc.html) czy o ruinach Zakładu Wielkopiecowego w Bobrzy w gminie Miedziana Góra, który w założeniach miał był największym tego typu zakładem na ziemiach polskich (https://dariipodroze.blogspot.com/2024/04/ruiny-zakadu-wielkopiecowego-w-bobrzy-2.html). Zakład Wielkopiecowy w Kuźniakach był najmniejszym zakładem do wytopu żelaza w rejonie.

Piec w Kuźniakach powstał już w 1782 roku w hucie należącej do rodziny Radońskich. Kilkadziesiąt metrów od niego przepływa Łososina - Wierna Rzeka (znana z powieści Żeromskiego), której wody uregulowano kanałami i wykorzystano w zakładzie, a później nurt wodny umożliwił przekształcenie nieużywanego już pieca w młyn wodny. 

Ale zanim do tego doszło piec przeszedł transformację - rozbudowę w latach 1860-1870, wówczas we własności Szlamy Ornera. Następnie był w rękach spółki Kamiński-Grosman i funkcjonował jako Huta "Jadwiga". W Zakładzie produkowano m.in. balustrady, okratowania - kto wie, czy codziennie nie mijamy metalowych elementów wyprodukowanych właśnie w Kuźniakach? Niestety na przełomie XIX i XX wieku zasoby rudy pozyskiwanej z okolicy wyczerpały się, rosło też znaczenie Zagłębia Dąbrowskiego, w którym wykorzystywano bardziej wydajny od węgla drzewnego węgiel kamienny. Zakład Wielkopiecowy w Kuźniakach zlikwidowano. 

Na szczęście pieca nie rozebrano, przekształcono w młyn i udało mu się przetrwać kilkadziesiąt lat do czasu wpisania go na listę zabytków - od tego czasu ruiny są chronione prawnie.

Przed ogrodzeniem działki ustawiono tablice dydaktyczne informujące o walorach zabytku:

Ze względu na to, że ruiny wraz z otaczającym je zamkniętym terenem to własność prywatna, w pobliżu nie ma innych udogodnień dla turystów, jak choćby parkingu, stojaków na rowery, wiaty, ławek. Dlatego też ja od razu ruszyłam na szlak 😁 Ale o podejściu nim na Górę Perzową opowiem w oddzielnym tekście 😊

Podsumowując: zachęcam do obejrzenia ruin Wielkiego Pieca w Kuźniach na Świętokrzyskim Szlaku Zabytków Techniki przy okazji wyjścia w pobliskie góry. 

W gminie Strawczyn, w której leżą Kuźniaki polecam także: Muzeum Sienkiewicza w jego dworze w Oblęgorku (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/09/muzeum-henryka-sienkiewicza-w-oblegorku.html) z wejściem do rezerwatu przyrody Barania Góra (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/10/rezerwat-barania-gora-koo-oblegorka-3.html), a także wejście na Górę Siniewską zaliczaną do Korony Gór Świętokrzyskich z wieżą widokową (https://dariipodroze.blogspot.com/2024/01/gora-siniewska-31-grudnia-2023-roku.html).