Rezerwat Kręgi Kamienne koło Kielc 2 marca 2024 roku

Co to za tajemnicze Kręgi Kamienne w nazwie rezerwatu przyrody położonego kilkanaście kilometrów na północ od centrum Kielc, na Górze Grodowej (399 m n.p.m.) koło miejscowości Tumlin w gminie Miedziana Góra? Zachęcam do lektury tekstu, wszystkiego się dowiecie 😀

Aby dotrzeć do rezerwatu, należy zjechać z trasy łączącej Kielce z Łodzią w Miedzianej Górze i kierować się w stronę Samsonowa. W Tumlinie znajdziecie szlakówki Głównego Świętokrzyskiego Czerwonego Szlaku Pieszego im. Edmunda Massalskiego, który doprowadzi Was do rezerwatu Kręgi Kamienne . Ponieważ rezerwat znajduje się na szczycie góry, jest tu nieco stromo:

Rezerwat Kręgi Kamienne powstał w 1994 roku, by chronić "odsłonięcia piaskowców tumlińskich" (element geologiczny), "krajobraz, morfologię i szatę roślinną" (element przyrodniczy) oraz "zabytki kultury materialnej" (element archeologiczno-historyczny). Mało tego, rezerwat leży na terenie Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowym oraz na Świętokrzyskim Szlaku Archeo-Geologicznym. Co sprawia, że rezerwat jest tak wyjątkowy i dlaczego warto go zwiedzić?

Na szczycie Góry Grodowej koło Tumlina znajduje się niewielka kapliczka pw. Przemienienia Pańskiego z 1850 roku, wpisana na listę zabytków. Ponoć powstała na miejscu wcześniejszej, drewnianej kapliczki z XVII wieku, która była wotum dziękczynnym za przetrwanie Potopu Szwedzkiego.

Ale jak pamiętacie z lektury tekstu o klasztorze Świętego Krzyża na Łysej Górze (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/09/swiety-krzyz-19-sierpnia-2023-roku.html) Kościół we wczesnym średniowieczu zlecał stawianie kaplic w rejonie Łysogór w pozornie dziwnych miejscach: na szczytach niektórych wzniesień. Ale nie przypadkowych wzniesień, tylko takich, które były słowiańskimi sanktuariami - by wyplenić wciąż kultywowane żywe lokalne wierzenia i obrzędy. Badania archeologiczne prowadzone w latach 1958-1960 potwierdziły dzięki datowaniu węglem C14, że na szczycie Góry Grodowej koło Tumlina takie słowiańskie, pogańskie sanktuarium się znajdowało, i to już w VII-VIII wieku. Rezerwat Kręgi Kamienne  jest zatem znacznie starszym dziedzictwem Ziemi Kieleckiej, niż choćby wspomniany Święty Krzyż. Niestety dziś pozostałości kamiennych eliptycznych wałów kultowych (stąd nazwa rezerwatu) są słabo widoczne, ponieważ przez wieki Góra Grodowa była eksploatowana ze względu na zasoby surowców, a także przeorana okopami i szańcami ziemnymi w czasie walk o niepodległość w I wojnie światowej.

Archeolodzy dowiedli także, że na szczycie Góry Grodowej już w X wieku stało klasyczne słowiańskie drewniane grodzisko (stąd nazwa Góra Grodowa). Przypuszcza się, że ze względu na swoje strategiczne położenie na szczycie góry służyło ono do obrony i walk w okresie najazdów tatarskich w XIII wieku. Zresztą sama nazwa miejscowości Tumlin jest tłumaczona jako "otulenie", osłonienie przed wrogami. A to wszystko w okolicy dzisiejszej kaplicy:

Skoro archeologiczny aspekt mamy wytłumaczony, to sprawdźmy, jakie geologiczne elementy skrywa rezerwat Kręgi Kamienne. Są to dawne kamieniołomy dolnotriasowych piaskowców podbarwionych na charakterystyczny, czerwonawy kolor pochodzący od domieszki związków żelaza. Dziś skały są pokryte zielonkawą patyną, jednak nadal widoczne są czerwone wychodnie skalne. Z piaskowców tumlińskich przez stulecia powstawały kamienne obramowania drzwi i okien, posadzki schodów czy krawężniki do dziś zdobiące Kielecczyznę.

Mało tego, tuż przy granicy rezerwatu Kręgi Kamienne istnieje wciąż czynny kamieniołom piaskowca, Tumlin-Gród. Wejście na jego teren jest zabronione, ale ściany kamieniołomu można podejrzeć ze ścieżki odgradzającej teren rezerwatu od kamieniołomu. W rejonie Tumlina widoczne są jedyne w Polsce odsłonięcia prezentujące warstwowanie skał typowe dla osadów eolicznych, czyli wydmowych. Tak, kilkaset milionów lat temu w dzisiejszym Tumlinie były wydmy, które sedymentacją ukształtowały teren.

A co do zaoferowania ma przyroda w rezerwacie Kręgi Kamienne? Górę porasta las mieszany, z przewagą sosny i dębu oraz domieszką buka, grabu, brzozy, klonu i świerków. Nie jest to jednak las naturalny, a posadzony przez człowieka. Większość drzewostanu liczy sobie 50-70 lat:

Poruszałam się po rezerwacie Kręgi Kamienne wzdłuż wspomnianego czerwonego szlaku oraz ścieżek zaznaczonych w aplikacji Mapa Turystyczna. Przeszłam niespełna 2 kilometry, ale zajęło mi to prawie godzinę, ponieważ niespiesznie oglądałam geologiczno-przyrodniczo-historyczne artefakty. 

W zwiedzaniu pomogły też drogowskazy i tablice dydaktyczne Świętokrzyskiego Szlaku Archeo-Geologicznego:

Podsumowując: w niewielkim (12-hektarowym) rezerwacie Kręgi Kamienne w gminie Miedziana Góra koło miejscowości Tumlin znajdziecie odniesienia do prehistorii, historii i współczesności. Zdecydowanie warto tam zajrzeć!

A co zwiedzić w okolicy? 

W gminie Miedziana Góra polecam choćby ruiny Zakładu Wielkopiecowego w Bobrzy (https://dariipodroze.blogspot.com/2024/04/ruiny-zakadu-wielkopiecowego-w-bobrzy-2.html) i pomnik przyrody w dawnym kamieniołomie Ciosowa Góra (https://dariipodroze.blogspot.com/2024/03/ciosowa-gora-koo-kielc-2-marca-2024-roku.html). 

W sąsiedniej gminie Zagnańsk warto zajrzeć do Samsonowa i ruin Huty "Józef" (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/03/ruiny-huty-jozef-w-samsonowie-koo-kielc.html), zobaczyć Dąb Bartek w Zagnańsku (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/07/dab-bartek-w-zagnansku-28-pazdziernika.html) i odkryć ślady tetrapoda - pierwszego zwierza w dziejach Ziemi, który wyszedł na ląd - w rezerwacie Zachełmie (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/06/rezerwat-zachemie-3-czerwca-2023-roku.html).