Kieleckie osiedla I - KSM

Dzisiejszy wpis rozpoczyna serię poświęconą kieleckim osiedlom mieszkaniowym. Na pierwszy rzut bliski sercu KSM, bowiem obecnie przeze mnie zamieszkiwany 😀

W związku z tym, że osiedla, w przeciwieństwie np. do warszawskich dzielnic, nie są jednostkami podziału administracyjnego, a jedynie zwyczajowymi, lokalnymi określeniami części miasta, czasem tożsamymi z nazwami zarządzających nimi spółdzielni mieszkaniowych, to bywa, że trudno jednoznacznie podać ich granice. W mojej opowieści określenie KSM będzie się odnosić do obszaru najpowszechniej kojarzonego ze skrótowcem, czyli terenu ograniczonego ulicami Bohaterów Warszawy, Szczecińską, Leszczyńską, Aleją Solidarności przechodzącą w Źródłową. To obszar trzech administracji - Osiedla Sandomierskiego (od ul. Leszczyńskiej do ul. Pomorskiej), Osiedla Zagórska Północ (od ul. Pomorskiej do ul. Zagórskiej) i Zagórska Południe (od ul. Zagórskiej do ul. Bohaterów Warszawy).

Osiedle KSM to skrót od Kieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej zarządzającej tym rejonem. Ale utożsamianie obu nazw byłoby błędem, ponieważ pod zarządem Spółdzielni znajdują się także budynki poza wyżej określonym obszarem, nawet poza miastem Kielce (w Bodzentynie, w Bielinach). Najlepszym przykładem jest należące do Kieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej osiedle Sady położone po przeciwnej stronie centrum Kielc. Warto też nadmienić, że czasem obszar KSM zwany jest także Wielkopolem. Wielkopole było wsią położoną na wschód od Kielc, wspomnianą w dokumentach już w 1645 roku w "Inwentarzu Klucza Kieleckiego". Przyłączono ją do Kielc w 1887 roku i stopniowo zabudowywano. Była obszerniejsza od dzisiejszego KSM, ciągnęła się dalej w kierunku ul. Tarnowskiej i ul. Prostej, w stronę Zagórza, Mójczy i Domaszowic, w kierunku Nowego Folwarku i w kierunku ul. Winnickiej i ul. Żeromskiego.

Kielecka Spółdzielnia Mieszkaniowa to najstarsza i największa spółdzielnia w Kielcach. Powstała w 1958 roku, większość bloków na jej terenie pochodzi z lat 60-tych i 70-tych XX wieku. Pojedyncze realizacje powstawały później, także po roku 2000. Warto podkreślić, że bloki na tym osiedlu są bardzo różnorodne, zarówno niskie 2-3-kondygnacyjne, jak i 4-5-kondygnacyjne, wreszcie wieżowce 11-kondygnacyjne. Zaprojektowane zostały przez urbanistów w taki sposób, ale dać mieszkańcom możliwie dużo przestrzeni pomiędzy zabudowaniami, co pozwala na ładne widoki z okien oraz daje szansę na świeże powietrze. Budynki niskie sąsiadują z wyższymi, pomiędzy nimi znajdziemy liczne skwerki i zieleńce.

Dziś często wyposażone są w małe place zabaw i ławeczki umożliwiające odpoczynek m.in. seniorom.

Osiedla KSM są także bardzo kompaktowe, z licznymi punktami usługowymi, aby nie trzeba było tracić czasu na przemieszczanie się na duże odległości. W 10 minut od dowolnego bloku dojdziemy do sklepu, przedszkola, szkoły, przystanku autobusowego, straganu, poczty, przychodni zdrowia, fryzjera czy kosmetyczki. Dziś wracają do łask "miasta 15-minutowe", a takie właśnie założenia przyświecały urbanistom z epoki PRL. 

I tak na KSM znajdziemy kilka publicznych szkół, przedszkoli i żłobków:

Kilka przychodni zdrowia z kontraktami z NFZ, świadczących usługi dla dzieci i dorosłych:

Miejską pływalnię:

Basen letni przy ulicy Szczecińskiej, dawniej ul. Piecka, który zimą staje się lodowiskiem - w planach jest jego potrzebna modernizacja:

Budynki administracyjne Kieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej:

Osiedlowe domy kultury:

Liczne boiska i zewnętrzne siłownie umożliwiające podejmowanie aktywności fizycznej za darmo, na świeżym powietrzu, najbliżej miejsca zamieszkania:

Różnej wielkości place zabaw dla najmłodszych, jak i starszych dzieci:

Skwer im. 50-lecia KSM:

Skwer u zbiegu ul. Źródłowej i ul. Bohaterów Warszawy, w miejscu dawnych "Dołów Siekluckiego" czyli cegielni:

Główną atrakcją tego skweru jest fontanna "Zodiak" z płaskorzeźbami przedstawiającymi wszystkie znaki zodiaku:

W granicach KSM są także budynki ważnych instytucji, jak Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej:

Modernistyczny budynek dawnego Zakładu Energetycznego, dziś PGE:

Budynek Prokuratury Rejonowej:

Filia Urzędu Miasta Kielce mieszcząca m.in. Urząd Pracy:

Z osiedlem KSM sąsiaduje też targowisko miejskie zwane przez kielczan Bazarami (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/04/kieleckie-bazary-13-kwietnia-2023-roku.html).

Projektanci osiedli KSM chcieli także przybliżyć mieszkańcom sztukę. Między blokami, na zieleńcach odnajdziemy istną plenerową galerię rzeźby, ostatnie sukcesywnie odświeżaną przez Towarzystwo Przyjaciół Kielc: pomnik Mikołaja Kopernika autorstwa Stefana Maja z 1981 roku:

"Kobietę z ptakiem" Anny Jung-Wojciechowskiej z 1969 roku na skwerze u zbiegu ul. Zagórskiej i Źródłowej:

"Macierzyństwo" Stefana Maja z 1965 roku, także na skwerze u zbiegu ul. Zagórskiej i Źródłowej:

"Karolinę" Grażyny Roman z 1969 roku na Skwerze 50-lecia KSM:

Grupę trzech rzeźb z plenerów studenckich na kieleckiej Wietrzni z lat 1979-1980 ustawionych przed wejściem do głównej siedziby Kieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej przy ul. Kujawskiej:

Ciekawostką jest także liczący ok. 150-170 lat kamień wiorstowy przy ul. Sandomierskiej niedaleko budynku Prokuratury Rejonowej, dziś niestety zniszczony grafitti. Na szczęście właśnie został objęty ochroną jako zabytek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Jego historię już przybliżałam: https://dariipodroze.blogspot.com/2023/03/kamien-wiorstowy-przy-ul-sandomierskiej.html

U zbiegu ul. Sandomierskiej i Źródłowej przez wiele lat znajdował się... samolot. Skwer ten nazywano lotniskiem 😄 Był to zabytkowy TS-Bies. W Internecie można znaleźć jego zdjęcia. Po przebudowie skweru samolot nie wrócił na dawne miejsce, ale upamiętniono go jego sylwetką ułożoną z kostki:

Na skrzyżowaniu ul. Zagórskiej i ul. Źródłowej znajduje się pomnik upamiętniający rozstrzelanie w tym miejscu polskich żołnierzy przez Rosjan w czasie powstania listopadowego, w 1831 roku: