Wielka Synagoga w Tykocinie 25 listopada 2023 roku
Kolejnym odwiedzonym przeze mnie oddziałem Muzeum Podlaskiego, po Muzeum Historycznym w Białymstoku (https://dariipodroze.
Wielka Synagoga wchodzi w skład Muzeum w Tykocinie, do którego przynależy jeszcze wystawa historyczna w dawnym Domu Talmudycznym sąsiadującym z Synagogą. O ekspozycji przygotuję jednak oddzielny wpis. Dziś chcę skupić się jedynie na budynku Synagogi, tak jest on bowiem wartościowym zabytkiem, że zdecydowanie zasługuje na poświęcenie mu całego tekstu.
Tykocińska Wielka Synagoga powstała niemal 400 lat temu, w roku 1642 roku na miejscu wcześniejszej, drewnianej bożnicy. Jej budynek wzniesiono na planie kwadratu o boku 18 na 18 metrów. Czyni ją to drugą co do wielkości synagogą w Polsce, jednocześnie jedną z najlepiej zachowanych synagog z XVII wieku w całej Europie! Oczywiście po II wojnie światowej i zagładzie Żydów nie spełniała już funkcji Domu Modlitwy, ale nie została całkowicie zniszczona, przekształcono ją w magazyny i archiwa. Po pożarze w 1965 roku przeprowadzono w latach 1974-1978 gruntowny remont, dzięki czemu od końca lat 70-tych ubiegłego wieku mieściła Muzeum Kultury Żydowskiej.
Oryginalnie wzniesiony XVII-wieczny budynek Synagogi różnił się zwłaszcza przebudowanym w późniejszych latach dachem. Proszę sobie wyobrazić, że był on wówczas przyozdobiony... renesansowymi typowo polskimi attykami! Szkoda, że nie zdecydowano się ich przywrócić podczas kolejnych renowacji. Przywrócono natomiast barokowy wygląd i kolorystykę Synagogi. Zaraz po wejściu do środka trafiamy do przedsionka, dziś mieszczącego kasę biletową i toalety, niegdyś stanowiącego biuro i sąd kahału - gminy żydowskiej.
Centralne miejsce w Wielkiej Sali zajmuje bima, czyli rodzaj podwyższenia, z którego odprawiano modlitwy. Tykocińska bima jest bogato zdobiona, z renesansowym barwnym sklepieniem w kształcie baldachimu przywodzącym na myśl gwiaździste niebo.
W ścianie wschodniej (bo orientowanej na Jerozolimę) znajduje się Aron ha-kodesz, szafa ołtarzowa służąca do przechowywania zwojów Tory (czyli judaistycznej Biblii). Aron ha-kodesz w tykocińskiej Wielkiej Synagodze także jest wyjątkowo bogato zdobiony, pozłacany i posrebrzany, co dowodzi zamożności tejże gminy żydowskiej. Nic dziwnego, Tykocin położony nad Narwią stanowił prężnie działający port handlowy II Rzeczpospolitej. Tora na co dzień przysłonięta jest tkanym parochetem - kotarą chroniącą serce Aron ha-kodeszu.
Przed Aron ha-kodeszem odnajdziemy jeszcze świeczniki chanukowe:
Ściany Wielkiej Synagogi pokryte są polichromiami przedstawiającymi ornamenty zwierzęce i roślinne oraz teksty modlitw i cytaty biblijne w języku hebrajskim i aramejskim.
Wokół Wielkiej Sali w Synagodze znajdował się babiniec dla kobiet i małych dzieci. Z babińca można było podglądać modlitwy mężczyzn odprawiane w Wielkiej Sali przez zakratowane okienka.
Dziś w babińcu znajduje się ekspozycja przedmiotów związanych z judaistyczną tradycją, religią i kulturą:
Warto także dodać, że przed II wojną światową Synagogę otaczały kramnice, czyli murowane stragany. Nie odbudowano ich, pozostał jednak ślad w postaci muru.
Podsumowując: koniecznie odwiedźcie Wielką Synagogę w Tykocinie. To zabytek unikatowy, zarówno w skali kraju, jak i Europy. Nic więc dziwnego, że decyzją Prezydenta RP jako element historycznego zespołu miejskiego wchodzi w skład tykocińskiego pomnika historii. Na zakończenie przypominam jeszcze tekst o kieleckiej Synagodze: https://dariipodroze.blogspot.com/2023/07/synagoga-w-kielcach-13-maja-2023-roku.html
Komentarze
Prześlij komentarz