Jaskinia Zbójecka i Wąwóz Dule koło Łagowa 31 maja 2024 roku

Łagów to niewielkie miasto położone w powiecie kieleckim, na jego wschodnim krańcu, mniej więcej w połowie drogi z Kielc do Opatowa. Jednymi z turystycznych atrakcji gminy są Jaskinia Zbójecka i Wąwóz Dule:

Dotarcie samochodem do Jaskini Zbójeckiej nie jest trudne, z trasy S74 w Łagowie wystarczy zjechać w kierunku ulicy Dule i po przejechaniu ok. kilometra znajdziemy się w wąwozie przed jaskinią.

Dno Wąwozu Dule to właśnie ulica zapewniająca dojazd mieszkańcom miejscowości. Malowniczo się wije między wzniesieniami wąwozu.

Jak powstał Wąwóz Dule? Najbardziej prawdopodobna jest hipoteza mówiąca o tym, że niegdyś był on wnętrzem jaskini krasowej i został odsłonięty po zawaleniu się jej stropu. W Wąwozie Dule zaobserwowano czarne wapienie i łupki margliste obfitujące w ślady głowonogów.

Na wschodnim, wyższym i bardziej stromym zboczu wąwozu znajduje się Jaskinia Zbójecka:

Dostanie się do niej jest łatwe, ponieważ utworzono serpentynową ścieżkę z dna wąwozu. Znajdują się tu też tablice dydaktyczne, niestety zniszczone:

Jaskinia Zbójecka jest pomnikiem przyrody. Mierzy około 200 metrów długości i można do niej wchodzić, jednak jedynie pierwsza komora przy samym wlocie jest dość szeroka i wysoka, wchodzenie głębiej wymaga przygotowania.

Wlot Jaskini Zbójeckiej znajduje się na wysokości 312 m n.p.m. i jest szeroki na 3,5 i wysoki na 2,7 m.

Jaskinia jest jaskinią krasową, powstała w wapieniach dewońskich w pliocenie. Nacieki występują wyłącznie w Sali Naciekowej i należą do nich stalagmity, stalaktyty, kolumny, polewy i draperie.

W komorze wejściowej można natomiast obejrzeć roślinność występującą w oświetlonej światłem dziennym części jaskini:

Jaskinię Zbójecką zamieszkują nietoperze, w tym podkowiec mały, którego występowanie w województwie świętokrzyskim zostało zaobserwowane po raz pierwszy właśnie koło Łagowa. Wiadomo jednak, że niegdyś jaskinia była zamieszkiwana, ponieważ znaleziono w niej ceramikę i kości dzika bądź świni datowane na XI-XII wiek.

A skąd nazwa Jaskini Zbójeckiej? Wiąże się z nią legenda o zbóju Madeju, którego jedną z domniemanych lokalizacji jest właśnie owa jaskinia pod Łagowem. Madej był okrutnym zbójem, który zabił nawet własnego ojca, a matce darował życie tylko po to, żeby mu gotowała. Mieszkał w jaskini. Pewnego razu do jaskini zawędrował Bolko, który chciał odpocząć w drodze do Piekła po cyrograf. Madej nie zabił go jednak, nakazał dowiedzieć się w Piekle, jaka kara czeka na niego po śmierci. Bolko zapytał o to samego Lucyfera, który pokazał mu łoże przyszykowane na Madeja ("madejowe łoże"). Stalowe łoże najeżone ostrzami, nożami, hakami miało być zawieszone nad ogniem, a z góry spływać miała roztopiona siarka. Bolko wrócił do Madeja, opowiedział mu o karze, która go czeka. Madej tak się przestraszył, że postanowił zrezygnować z dotychczasowej profesji. Bolko wbił w ziemię maczugę i nakazał Madejowi codziennie podlewać ją wodą przyniesioną w ustach na kolanach z pobliskiego strumienia. Po 20 latach Bolko został biskupem i przejeżdżając w pobliżu odwiedził jaskinię Madeja. Zastał tam starca i pokaźne drzewo obfitujące w jabłka niedające się jednak zerwać. Madej wyspowiadał się przed biskupem, jabłka zamieniły się w gołębie i odleciały, a Madej rozsypał się w proch. Dowiedzieć się tego można w znakomitym Parku Legend w Nowej Słupi u podnóża Świętego Krzyża (https://dariipodroze.blogspot.com/2023/12/park-legend-w-nowej-supi-15-sierpnia.html):

Skoro o Świętym Krzyżu mowa, to góra Łysiec, na szczycie której wzniesiono klasztor, dziś mieszczący rzekome relikwie Krzyża, jest doskonale widoczna z łąki porastającej górę nad wlotem Jaskini Zbójeckiej: